با وجود ساختارهای فرهنگی و آموزشی، رژیم شاه، ظرفیت حرکت در مسیر اهداف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی انقلاب اسلامی را نداشت و نظام آموزشی و فرهنگی بیمار باقیمانده از آن، محیطی ناسالم و بیگانه از فرهنگ و راه و رسم ملت انقلابی رقم زده بود، با پیروزی انقلاب اسلامی، ضرورت تحولی بنیادین بیش از هر چیز احساس می‌شد.
تحرک‌های ناجوانمردانه منافقین و گروهک‌های ضد انقلاب در ۲۹ فروردین ۱۳۵۹ با حمله به دانشگاه تربیت معلم و ضرب و شتم دانشجویان مسلمان و اینکه کنترل دانشگاه را در دست گرفتند، حجت را برای همگان تمام کرد که اقدامات جدی فرهنگی باید تدوین و پایه‌ریزی شود.
مردم مانند تمام حوادث تاریخی این مرز پر گهر، در دوم اردیبهشت‌ماه همان سال با راهپیمایی پرشور و حیاتی در مقابل این فریب‌خوردگان کج‌اندیش، ایستادند و با دستان خالی، اما اراده‌هایی استوار و پولادین، با وجود مسلح بودن منافقان به سلاح‌های گرم، آن‌ها را تسلیم کرده و دانشگاه را آزاد کردند. این آغازی بود برای حرکتی عظیم در تمدن‌سازی که ریشه در مبارزه‌های هدفمند مردمی دارد.
می‌توان گفت: پیروزی انقلاب اسلامی، نیاز به تحول عمیق در فرهنگ‌های وارداتی در جامعه و خصوصا در نظام آموزشی و فرهنگی کشور احساس می‌شد؛ چرا که نظام آموزش کشور که پایه فرهنگ جامعه است، تحت سلطه استعمار پایه‌ریزی شده بود و تأمین‌کننده نیازهای اساسی جامعه اسلامی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی نبود.
به همین خاطر، در ابتدای انقلاب گروه‌های مختلف وابسته به غرب و شرق دانشگاه را پایگاهی برای اشاعه عقاید انحرافی خود و نیز کانون مقابله با دانشجویان انقلابی و مسلمان قرار داده بودند و دانشگاه به صحنه زد و خورد و ضرب و شتم گروهک‌ها بدل شده بود. پس تحقق انقلاب فرهنگی امری بدیهی بود.
بررسی اسناد تاریخی، مصاحبه‌ها، حوادث و… نشان می‌دهد؛ عمده‌ترین اهداف این انقلاب فرهنگی تجدید نظر در نظام آموزش و ساختار دانشگاه‌ها و متحول ساختن آن متناسب با نیازهای کشور و تأمین استقلال سیاسی، اقتصادی و رهایی از وابستگی به شرق و غرب و نیز تصفیه دانشگاه‌ها از عناصر وابسته به استعمارگران و ابرقدرت‌ها و به طور کلی از عناصر ضدانقلاب بود.
پیام نوروزی حضرت امام خمینی (ره) در اول فروردین ۱۳۵۹ همچنین دیدار با اقشار مختلف مردم و اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه‌ها در اول اردیبهشت‌ماه همان سال که به تشریح چگونگی اسلامی شدن دانشگاه‌ها پرداختند، زمینه‌ساز انقلاب فرهنگی و به تبع آن تعطیلی دانشگاه‌ها از ۱۵خرداد ۱۳۵۹ تا ۲۷ آذر ۱۳۶۱ به منظور انجام اصلاحات و سالم‌سازی محیط دانشگاه‌ها شد.
در واقع هدف اصلی از انقلاب فرهنگی، ترویج اندیشه پاک انقلاب اسلامی در دانشگاه‌ها و فضای جامعه برای ایستادگی در مقابل استکبار جهانی و رسیدن به تمدن نوین اسلامی بود که امروزه جلوه‌های آن را در دنیا نیز می‌بینیم.
یادداشتی به قلم دکتر مصطفی کریمی؛ مدرس دانشگاه‌های کرمانشاه