گروه بینالملل خبرگزاری فارس؛ حتی با وجود برقراری آتشبس در غزه، تحریمهای آکادمیک علیه دانشگاههای اسرائیلی همچنان ادامه دارد. روزنامه تایمز اسرائیل اعتراف کرده که دانشگاههای مختلف جهان راههای خلاقانهای برای دور زدن قوانین موجود پیدا کردهاند تا بتوانند بدون پرداخت جریمه، دانشگاههای اسرائیل را بایکوت کنند.در اوایل ماه نوامبر، دانشگاه «فدریکو دوم»، قدیمیترین دانشگاه دولتی جهان و یکی از بزرگترین دانشگاههای اروپا، قطعنامهای را برای تحریم همکاری با نهادهای اسرائیلی امضا کرد. این تحریم چند هفته پس از آن اعمال شد که آتشبس در جنگ دو ساله اسرائیل و حماس در نوار غزه برقرار شده بود.در متن قطعنامه آمده بود که این دانشگاه «امیدوار است آتشبس به نقطه عطفی واقعی در مسیر صلحی پایدار و باثبات منجر شود».بر اساس این تصمیم، دانشگاه اعلام کرد که از این پس «امضای هرگونه توافق جدید همکاری علمی و آموزشی با دانشگاهها، مؤسسات و شرکتهای دولتی و خصوصی اسرائیلی» را به حالت تعلیق درمیآورد.این بیانیه پس از درخواست بیش از ۲۳۰ استاد و عضو هیئت علمی این دانشگاه صادر شد. به اذعان تایمز اسرائیل، این اقدام، ادامه مسیری بوده که سایر دانشگاههای جهان در طول دو سال جنگ غزه علیه اسرائیل در پیش گرفته بودند.
تشدید تحریمهای دانشگاهی پس از ۷ اکتبرتحریمهای دانشگاهی علیه مؤسسات و استادان اسرائیلی از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بهشدت افزایش یافته است. در آمریکا و اروپا چنین تحریمهایی ممنوع اعلام شده، ولی دانشگاههای جهان راههای تازهای پیدا کردهاند تا بتوانند روابط خود را با مؤسسات و دانشگاههای آموزشی اسرائیل به حداقل برسانند.مسئولان اسرائیلی هشدار دادهاند که این وضعیت در سال ۲۰۲۵ بدتر هم شده است. امانوئل نحشون، رئیس کارگروه مقابله با تحریمهای دانشگاهی در «انجمن دانشگاههای اسرائیل»، گفته است: «سال گذشته بهخودیخود سال بسیار بدی از نظر تحریمها بود و در ابتدای ۲۰۲۵ اوضاع حتی بدتر هم شد.»به گفته او، این نهاد در سال ۲۰۲۳ و پس از حمله ۷ اکتبر، ۳۰۰ مورد تحریم را ثبت کرده است؛ این رقم در سال بعد به ۷۰۰ مورد افزایش یافته است.
این تحریمها صدها پژوهشگر اسرائیلی را هدف قرار داده و محدودیتهایی در همکاری با مؤسسات و برنامههای بینالمللی ایجاد کرده است. نحشون گفته که اگرچه آتشبس در غزه ممکن است در نهایت از شدت تحریمهای ضداسرائیلی در جهان بکاهد، اما در کوتاهمدت نمیتوان انتظار بهبودی چندانی داشت.او افزوده که اینها تنها تحریمهای آشکارهستند و علاوه بر آن، تحریمهای خاموش هم وجود دارد؛ بهعنوان مثال، مقالات ارسالی پژوهشگران اسرائیلی به نشریات و کنفرانسهای جهانی بدون پاسخ باقی میمانند یا پژوهشگران صهیونیست اصلاً به کنفرانسها در حوزه تخصصی خود دعوت نمیشوند.
دهها دانشگاه اروپایی، اسرائیل را تحریم کردندحتی نیاز مالی دانشگاههای اروپایی به بودجههای اسرائیل هم مانع از اقدامات تحریمی این دانشگاهها نشده است. اسرائیل تلاش کرده تا با تهدیدات مالی، بسیاری از دانشگاههای اروپایی را از تحریم گستردهتر برحذر دارد. با این حال، تحریمها به صفر نرسیدهاند و فقط دامنه آنها محدودتر شده است.بر اساس اعلام وزارت نوآوری، علوم و فناوری اسرائیل، حدود ۳۸ درصد از پژوهشهای اسرائیل با همکاری دانشگاهیان اروپایی انجام میشود. بسیاری از شرکتهای فناوری اسرائیلی از جمله شرکتهای صنایع دفاعی این رژیم، قراردادهای پرسودی با دانشگاهها دارند.بخش بزرگی از این همکاریها در چارچوب برنامههای اتحادیه اروپا مانند «هورایزن اروپا» و «اراسموس» انجام میشود که حمایت مالی گستردهای از پژوهش و آموزش فراهم میکنند. تحریم رسمی اسرائیل به معنای چشمپوشی از میلیاردها یورو بودجه تحقیق و توسعه است.از سوی دیگر، در اروپا اقداماتی برای قطع دسترسی اسرائیل به بودجههای پژوهشی اتحادیه اروپا هم در اوایل سال ۲۰۲۵ آغاز شد، اما با رایزنیهای متعدد لابی اسرائیل بینتیجه ماند.رئیس کارگروه مقابله با تحریمهای دانشگاهی در «انجمن دانشگاههای اسرائیل» اذعان کرده که با وجود وابستگیهای مالی دانشگاههای اروپا، برخی از این دانشگاهها از جمله دانشگاه «خِنت» در بلژیک اعلام کردهاند که تعهدشان به تحریم اسرائیل مهمتر از دریافت بودجه اتحادیه اروپاست.به گفته این مقام صهیونیستی، بیش از ۳۰ دانشگاه اروپایی ــ عمدتاً در بلژیک، هلند، ایتالیا و اسپانیا ــ در سطح نهادی به تحریم اسرائیل رأی دادهاند.
سایه تحریمهای سایه بر سر اسرائیلمسئولان اسرائیلی اذعان کردهاند که دانشگاههای جهان با ابداع راههای جدید از جمله تشکیل «کمیتههای اخلاق»، مسئولیت تحریم اسرائیل را از دوش مدیران دانشگاهها برمیدارند و در عین حال به هدف خود برای قطع روابط با اسرائیل دست مییابند. به گفته نحشون، دانشگاههای جهان با اعمال «تحریمهای سایه»، پژوهشگران اسرائیلی را نادیده میگیرند یا بدون ارائه دلیل از همکاری مشترک با آنها پرهیز میکنند. او تأکید کرده که این اقدامات به صورت «سازمانیافته» در سطح دانشگاههای مختلف جهان انجام میشود.
دانشگاههای آمریکا قوانین را دور میزنندقوانین موجود و فشارهای رئیسجمهور آمریکا دونالد ترامپ بر دانشگاههای آمریکایی، کار را برای بسیاری از دانشگاههای ایالات متحده سخت کرده است. با این حال، به گفته مسئولان اسرائیلی، این دانشگاهها از راههای دیگر به تحریم پژوهشگران و اساتید این رژیم میپردازند.نظرسنجیها نشان میدهد بسیاری از استادان صهیونیست، طرد یا حذف شدهاند. با وجود تلاشهای حقوقی و ایجاد برنامههای مختلف برای تقویت همکاری دانشگاههای آمریکا و اسرائیل، اغلب کارشناسان معتقدند تحریمها به این زودی پایان نخواهد یافت.نحشون معتقد است که اسرائیل «احتمالاً سالهای طولانی با انزوا مواجه خواهد بود». او تأکید کرده است که این رژیم چارهای جز سازگاری با این شرایط و توسعه بازارهای مقابلهای ندارد. «کاری که باید بکنیم، سازگار شدن با این وضعیت و توسعه ابزارهای بهتر برای مقابله با آن است.»