این دیار همواره موطن نامآورانی در زمینه علم و دانش بوده که در زیر به تنی چند از آنها اشاره میکنیم:
1- احمدبن علی بدران بن ابوبکر حلوانی: او از علمای بزرگ اهل سنت در سدهی پنجم هجری قمری بوده که در حلوان بدنیا آمده و در زمینه علم و دانش در روزگارخود از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
2- یحیی بن علی بن بزار ابو سعید حلوانی: وی از ائمه و اصحاب امام شافعی بود که در اواخر قرن پنجم هجری قمری در حلوان بدنیا آمد و بیار مورد احترام بود و در زمینه مسائل دینی و عرفانی صاحب نظر بود.
3- احمدبن محمدعاصم حلوانی: از عالمان قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده است و در حلوان بدنیا آمده است.
4- ابوسهل حلوانی: عالم قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده و از دانشمندان معروف روزگار خود که در حلوان چشم به جهان گشود.
5- حسامالدوله فارس بن ابیالفتح بوالشکوک حلوانی: از امیران و عالمان قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده که از امرای معروف کرد در روزگار خود بوده است.
6- ابو المقاتل نصر حلوانی: یکی از شاعران برجسته و دانشمندان بزرگ و نامآور قرن سوم و چهارم هجری قمری است. قدما اشعار ابوالمقاتل را منسجم، پرصلابت و برخوردار از روحی لطیف و بهرهمند از زبانی زیبا و سرشار از ترکیباتی بکر صور خیال دانستهاند.
7- خانای قبادی: خانای قبادی از طایفه پاشایان باجلان و نوادهی قباد بیگ بن عمر بیگ حاکم درهتنگ سرپل زهاب است.خانا از شعرای برجستهی کردیگویی است. در حدیقه سلطانی چنین آمده است: منظومه خسرو شیرین او از شاهکارهای ادبیات کردی است و تاکنون هیچ کدام از شعرای داستانسرای کرد بر وی تفوق نیافتهاند، وی اطلاعات کافی در امور فلسفی، فقهی، ادبی و عرفانی داشته است.
8- مفتی زههاوی: فیضی زههاوی معروف به «مفتی زههاوی» در سال 1208ه.ق در سرپل زهاب متولد شد و بعد از سالها زندگی در این شهر به اتفاق خانواده راهی بغداد گردید و در همان دیار مقیم گشت. او پس از اندکی به عنوان «مفتی بزرگ بغداد» برگزیده شد و سالهای زیادی این مسئولیت راعهدهدار شد.
فیضی مردی فقیه، فاضل، حکیم و عارف بود و در انواع شعر متبحر و به چهار زبان کردی، فارسی، عربی و ترکی شعر میسروده است. وی معتقد بوده که هرکدام از شاگردان برای او به منزلهی تألیفی هستند.
9- جمیل صدقی زههاوی: در سال 1320ه.ق در دشت زهاب به دنیا آمد وی فرزند محمد فیضی زههاوی است. او همچون پدر پس از سالها زندگی در این شهر راهی بغداد میشود. صدقی از دوستان نزدیک ملکالشعرای بهار است. بهار در رثای وی مرثیه بلند سروده است. جمیل زههاوی هم شاعری توانا و هم ادیبی بزرگ در زمینه ادبیات فارسی و عربی بود به طوریکه هر اثر تحقیقی که در باره ادبیات عرب انجام شود لاجرم باید از اشعار و آثار وی نیز نام برد.
1- احمدبن علی بدران بن ابوبکر حلوانی: او از علمای بزرگ اهل سنت در سدهی پنجم هجری قمری بوده که در حلوان بدنیا آمده و در زمینه علم و دانش در روزگارخود از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
2- یحیی بن علی بن بزار ابو سعید حلوانی: وی از ائمه و اصحاب امام شافعی بود که در اواخر قرن پنجم هجری قمری در حلوان بدنیا آمد و بیار مورد احترام بود و در زمینه مسائل دینی و عرفانی صاحب نظر بود.
3- احمدبن محمدعاصم حلوانی: از عالمان قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده است و در حلوان بدنیا آمده است.
4- ابوسهل حلوانی: عالم قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده و از دانشمندان معروف روزگار خود که در حلوان چشم به جهان گشود.
5- حسامالدوله فارس بن ابیالفتح بوالشکوک حلوانی: از امیران و عالمان قرن چهارم و پنجم هجری قمری بوده که از امرای معروف کرد در روزگار خود بوده است.
6- ابو المقاتل نصر حلوانی: یکی از شاعران برجسته و دانشمندان بزرگ و نامآور قرن سوم و چهارم هجری قمری است. قدما اشعار ابوالمقاتل را منسجم، پرصلابت و برخوردار از روحی لطیف و بهرهمند از زبانی زیبا و سرشار از ترکیباتی بکر صور خیال دانستهاند.
7- خانای قبادی: خانای قبادی از طایفه پاشایان باجلان و نوادهی قباد بیگ بن عمر بیگ حاکم درهتنگ سرپل زهاب است.خانا از شعرای برجستهی کردیگویی است. در حدیقه سلطانی چنین آمده است: منظومه خسرو شیرین او از شاهکارهای ادبیات کردی است و تاکنون هیچ کدام از شعرای داستانسرای کرد بر وی تفوق نیافتهاند، وی اطلاعات کافی در امور فلسفی، فقهی، ادبی و عرفانی داشته است.
8- مفتی زههاوی: فیضی زههاوی معروف به «مفتی زههاوی» در سال 1208ه.ق در سرپل زهاب متولد شد و بعد از سالها زندگی در این شهر به اتفاق خانواده راهی بغداد گردید و در همان دیار مقیم گشت. او پس از اندکی به عنوان «مفتی بزرگ بغداد» برگزیده شد و سالهای زیادی این مسئولیت راعهدهدار شد.
فیضی مردی فقیه، فاضل، حکیم و عارف بود و در انواع شعر متبحر و به چهار زبان کردی، فارسی، عربی و ترکی شعر میسروده است. وی معتقد بوده که هرکدام از شاگردان برای او به منزلهی تألیفی هستند.
9- جمیل صدقی زههاوی: در سال 1320ه.ق در دشت زهاب به دنیا آمد وی فرزند محمد فیضی زههاوی است. او همچون پدر پس از سالها زندگی در این شهر راهی بغداد میشود. صدقی از دوستان نزدیک ملکالشعرای بهار است. بهار در رثای وی مرثیه بلند سروده است. جمیل زههاوی هم شاعری توانا و هم ادیبی بزرگ در زمینه ادبیات فارسی و عربی بود به طوریکه هر اثر تحقیقی که در باره ادبیات عرب انجام شود لاجرم باید از اشعار و آثار وی نیز نام برد.
