وجه تسميه، پيشينه تاريخي و فرهنگي شهرستان سرپل ذهاب:
سرپل ذهاب با توجه به تاريخ بسيار كهن در هر دوره و زمان هر حكومتي نام هاي متعددي داشته است، بعضي ذهاب را شهري متمايز از حلوان مي دانند و برخي ديگر ذهاب را همان شهر حلوان قديم كه يكي از هشت شهر باستاني دنياست مي دانند. بعضي مورخين مثل راولينسون آن را كالح پايتخت معروف آشوريان گفته اند. نام سرپل به اين علت است كه در اين محل پلي بر روي رودخانه حلوان (الوند) قرار داشته كه در سال 1345 شمسي تخريب شده است.
آنچه از اسناد تاريخي استنباط مي شود اين است كه در زمان لولوبي ها در منطقه ي سرپل ذهاب دو شهر بزرگ وجود داشته است كه يكي «آرمان» كه بعدها هالمان و حلوان شده و ديگري «پاران» كه به گفته دياكونوف همان «پادير» قديم است. سنگ نوشته آنوبانی نی پادشاه لولوبی ها که در ضلع شمال شرقی که بر سینه رشته کوه همیشه استوار زاگرس حک شده که یکی از قدیمی ترین و به عبارتی اولین هنر معماری روي سنگ آسیا بشمار می رود و دراین شهرستان 224 اثر تحت پوشش و142 اثر ثبت ملی شده است.
از جاذبه هاي تاريخي فرهنگي و طبيعي اين شهرستان مي توان به گوردخمه دكان داوود ، زيج منيژه، حوض منيژه، بناي يادماني تاق گرا، نقش برجسته اشكاني ميان كل، نقش برجسته گودرز شاه، برد عاشقان، قلعه گبري، قلعه شاهين، مقبره احمد بن اسحاق، آبشار پيران، سرابگرم و ... اشاره نمود.
مردمان اين شهرستان با لهجه كردي و گويش هاي كلهر، گوراني و جافي صحبت مي كنند. همچنين از صنايع دستي مهمي چون: چيغ، حصير، موج، گليم، قالي، نمد، سازهاي سنتي و ... اشاره كرد.
