بازی دراز 1404/خاورميانه در درجه بندي بحران خيز ترين نقاط دنيا جايگاه نخست را دارد و آن را «هارتلند»(قلب جهان)تروريسم و هارتلند مواد مخدر مي خوانند با تأكيد بر اين نكته كه از بعد مثبت؛هارتلند انرژي(نفت و گاز) نيز مي باشد و خليج فارس هارتلند جغرافيايي جهان است.
وجود گروه هاي تروريستي با صبغه مذهبي همواره در اين منطقه پر رنگ بوده و دوام و تقويت آنها نيز بستگي به سود دهي آن به قدرت هاي بزرگ؛ در نوسان بوده اما به هر ترتيب؛خاورميانه مستعد پرورش تروريسم بوده و هست زيرا دين و مذهب به همان اندازه در دوام بسياري از حكومت هاي آن نقش اساسي دارد كه بحران ناشي از تضادهاي خودخواسته مذهبي و ديني.
طالبان كه براي جلوگيري از نفوذ كمونيسم در افغانستان به پشتوانه آمريكا بوجود آمد اگر چه آمريكا را در خروج و حذف كمونيسم در منطقه به خواسته اش رساند اما عواقب به قدرت رسيدن اين گروه گريبان آمريكا را گرفت تا جاييكه چندين برابر هزينه ايجاد طالبان به جنگ و مقابله با آن هزينه گرديد.تقويت گروه هاي بنيادي در خاورميانه براي رسيدن به خواسته هاي كوتاه مدت؛دردسرهاي بلند مدتي را به دنبال داشته و دارد.
حمايت از القاعده و طالبان و نيز گروه داعش توسط كشورهايي مانند عربستان كه حكومتش ريشه در تسلط وهابيون دارد زياد تعجب برانگيز نيست اما حمايت از اين گروه ها توسط كشورهايي مانند قطر و تركيه بخصوص در بحران سوريه بيانگر اهداف كوتاه مدت است وگرنه تركيه با مشي ليبرالي كه در حاكميت آن وجود دارد و حتي چهره سكولاري كه از آن به نمايش در آمده هيچگونه سنخيتي با اهداف و برنامه هاي چنين گروههايي ندارد و البته اگر به استراتژي «عمق استراتژيك»داوود اوغلو كه در آن سياست به صفر رساندن تنش با همسايگان را دنبال مي كند توجه داشته باشيم ناهمخواني اين سياست با عملكرد دولت تركيه نمايان تر مي شود.قطر نيز كه سالهاست بواسطه درآمدهاي سرشار نفتي به دنبال جايگاهي فراتر از وزن خود در منطقه مي باشد بدست آوردن اين جايگاه را در اخوتش با گروه هايي مي بيند كه با تقويت مالي بتواند آنها را در چينش نوع حكومتهاي دلخواه خود در بعضي از كشورها همراه كند و نيز خطر تروريسم را از خود بواسطه ميزبانيش در جام جهاني2018دور نمايد.
با اين حال اوضاع عراق با حمله داعش به بحران انجاميده و سران اين گروه با تحريك احساسات ملي و مذهبي و با جلب حمايت وهابیون افراطي و اعضا و طرفداران حزب بعث به پيروزي هايي نيز دست يافتند اما نكته قابل توجه اينكه؛داعش دو فرصت را در يك فاصله زماني كوتاه ايجاد كرد كه هر دو مي تواند به سود منطقه منجر شود.فرصت اول در سوريه بود كه وجود و وحشيگري اين گروه تروريستي باعث سلب حمايت قدرتهاي بزرگ و حتي منطقه اي از سقوط بشار اسد گرديد و ايران توانست به يك همبستگي تاريخي با روسيه و نيز حفظ متحد استراتژيك خود يعني سوريه دست پيدا كند.فرصت دومي كه داعش ايجاد كرده در عراق است.مدتهاست كه عراق درگير جنگها و اختلافات داخلي است بخصوص بين دولت نوري المالكي و كردستان عراق كه اين اواخر اين اختلافات بيشتر به چشم آمد .اگر چه بحران عراق و درخواست كمك نوري مالكي از كردستان عراق و نقش پيشمرگه هاي اقليم در بازپس گيري كركوك و موصل ممكن است زمزمه استقلال كردستان عراق را با توجه به ضعف داخلي حال حاضر عراق پررنگ تر نمايد اما تهاجم داعش در حال حاضر منجر به يك نوع همگرايي اجباري در بين گروه هاي مختلف سياسي ؛نظامي؛مذهبي و قومي شده است و نيز عراق؛ايران؛آمريكا؛اروپا و تركيه را در يك مسير مشترك با هم همراه نموده است.مسلماً شكست داعش باعث انزواي بين المللي عربستان و قطر نيز خواهد شد. فرصت دومي كه بدان اشاره شد تجميع داعش در سرزميني مشخص و قابل شناسايي است.معمولا گروه هاي تروريستي در جنگ و محيطي نامنظم تعريف مي شوند و همين باعث ادامه حيات آنها خواهد شد مانند طالبان كه در كوههاي و مناطق صعب العبور افغانستان و پاكستان پنهان شده اند.داعش نيز تا قبل از اين در بحران سوريه امكان تقابل جدي با خود را نديده بود اما در عراق در يك مرز مشخص مستقر شده است و مي توان شرايط يك جنگ منظم را در تقابل با داعش مهيا كرد.ايران اين تجربه را در عمليات مرصاد بخوبي داراست و تجميع اعضاي سازمان مجاهدين خلق در يك عمليات و يك منطقه مشخص؛باعث نابودي حداكثري آنها شد و مطمئنا اگر آن تجميع صورت نمي گرفت اعضاي آن سازمان تروريستي تا سالها مي توانستند با بمب گذاري و ترور؛امنيت كشور را مختل نمايند.حال فرصت تاريخي تجميع داعش بوجود آمده و ايران مي تواند تجربه مرصاد را در اين زمان در اختيار عراق قرار دهد و يا تركيبي از نيروهاي نظامي كشورهايي كه مخالف تروريست هستند عرصه را بر داعش تنگ كنند و اين گروه تروريستي را نابود كنند.عراق بايد اين ريسك را بپذيرد و از كشورهاي همسايه اش در اين راه كمك بخواهد زيرا داعش به دنبال تجزيه عراق و تشكيل يك حكومتي همسان عربستان است و اگر عراق به اين مسئله تن دهد مطمئنا بايد جدايي كردستان را هم بپذيرد.
نابودي داعش هيچ بازتاب منفي بين المللي به همراه ندارد زيرا عمق جنايات اين گروه به حدي است كه نابوديش به نفع امنيت جهاني و منطقه اي توجيه شود.
*رضا جمشيدي*