عید قربان تجلی عشق و ایمان و اوج وارستگی و رستگاری از نفس خویشتن

بازی دراز 1404/عید قربان تجلی عشق و ایمان و اوج وارستگی و رستگاری از نفس خویشتن و عید رهایی و آزادی است در روز عید قربان، حج گزار از آن چه غیر خداست و از همه دلبستگی های این جهانی می گذرد و اسماعیل وجودش، یعنی عزیزترین پاره وجودش را در راه خدا و به فرمان او قربانی می کند. عید قربان، عید مردن و زنده شدن نیز است، انسان چیزی را قربانی می کند، یا عزیزترین پاره وجودش را می دهد تا چیزی برتر بگیرد و دوباره زنده شود. اما این زندگی و تولد دوباره وابسته به شناختی است که هر کس از خود دارد و در این رهگذر شناختی که از همه بیشتر به انسان کمک می کند و می تواند راهی به رهایی داشته باشد، خودشناسی است. چرا که اگر خود را بشناسی می توانی دلبستگی هایت را هم بشناسی و آنگاه به نجات و رستگاری برسی، عید قربان پس از وقوف در عرفات (مرحله شناخت) و مشعر (جایگاه آگاهی و شعور) و منی (سرزمین تمناها و رسیدن ها) فرا می رسد و این خود آغازگر یک سفر دور و دراز است. صاحب نظران دینی براین عقیده اند فلسفه قربانی کردن در مناسک حج راز و رمزها، پیام ها و نکته های قابل توجهی برای زائران خانه خدا و امت اسلام دارد که همان بالاترین مرتبه تقوی است. قربانی هم فلسفه عبادی وعرفانی دارد و هم فلسفه سیاسی و اقتصادی و نخستین حکمت روشن قربانی که در قرآن نیز به آن اشاره شده، بالاترین مراتب تقواست. در آیه ٢٧ سوره حج می خوانیم 'لن ینال الله لحومها و لادماء ها ولکن یناله التقوی' یعنی خون و گوشت قربانی که جزو مناسک منی است به خدا نمی رسد؛ بلکه روح عمل است که تقرب آور است و تقوای این کار به خدا می رسد. همچنین صاحب نظران دینی بر این عقیده اند که یک مرتبه از تقوا اجتناب از گناهان است و بالاترین مرتبه اش این است که در دل انسان جز محبت و عشق به خدا و ارزش های دینی چیزی دیگری نباشد که 'دل حرم خداست'. در فلسفه قربانی کردن، نکته مهم دیگری هم قابل توجه است که اغلب به آن توجه نمی شود و آن این که قلمرو معرفت انسان نسبت به مصالح امور محدود است هنگامی که ابراهیم (ع) مورد خطاب قرار گرفت که برو فرزندت را بکش، از خدا نپرسید که برای چه بکشم؟ علت کار را نپرسید، بلکه هرچه خدا گفت همان را انجام داد. بنابراین وقتی انسان کاری را در راه خدا انجام داد، ضرورتی ندارد فلسفه اش را بداند زیرا انسان به راز و رمزهای همه چیز آگاه نیست. حجت الاسلام محسن قرائتی در کتاب 'حج' در باره معنا و مفهوم قربانی کردن می نویسد: عید قربان، یعنی پیروزی وظیفه برغریزه، غریزه فرزند دوستی به ابراهیم (ع) می گوید: اسماعیل را ذبح نکن، اما وظیفه می گوید: این کار را انجام بده، حضرت ابراهیم در این دو راهی، رضای خداوند و وظیفه را بر تمایلات شخصی و غریزه خود پیروز کرد، بنابراین باید آن را عید بگیرد. آری، عید قربان، روز پیروزی عقل و وحی بر هوا و هوس است. قربانی کردن انسان برای خدا در گذشته های دور یک آیین بشری بوده و بزرگترین عبادت نیز محسوب می شد اما در دین ابراهیم، این سنت به شکل بسیار معناداری تغییر می کند، چون در اینجا پس از یک آزمون دشوار و در حالی که ابراهیم (ع) این آمادگی را دارد تا فرزند خود را به قربانگاه ببرد خداوند گوسفندی را می فرستد تا به جای او ذبح شود. در این جا دیگر صحبت از نیاز خدا به انسان معنایی ندارد، بلکه صحبت از نیاز انسان است که برای کمال باید تا به این پایه آمادگی دست یابد و اگر ابراهیم (ع) ذره ای در این فرمان خداوند تردید می کرد و در ایمان او خللی وارد می شد دیگر او 'ابراهیم' نبود؛ ولی او توانست در سخت ترین لحظه ایمان خود را حفظ کند. بی شک عید قربان یادآور تجلی اوج ایمان و عشق در وجود پیامبری است که در پرتو انوار اندیشه های بلند و الهی خویش، از سوی معشوق در بوته آزمایشی بس عظیم و دشوار قرار گرفت. ابراهیم خلیل الله (ع) با گذر از مرزهای شک و تردید و شکستن بت های شرک و جاهلیت، به وادی یقین و ایمان گام نهاد و در زلال زمزم عشق، تطهیری دوباره یافت. به واقع عید قربان نماد جان باختن و قربان شدن در پای معشوق و رسیدن به قله کمال و روز قبولی انسان در آزمون الهی است. روز دهم ذی الحجه الحرام را عید قربان می نامند، این روز به نامهای دیگری نیز مانند 'یوم النحر، اضحی، عید گوسفند کشان و روز حج اکبر' معروف است. عید قربان، به معنای بازگشت انسان به مقام تقرب الهی است که این مقام در سایه مبارزه با هواهای نفسانی و در پرتو تهذیب، خودسازی و بهره گیری از فرصت های ناب به دست می آید. زائران خانه خدا در روز دهم ذی الحجه که پس از تحمل سختی های بسیار و پرهیز از نمادهای دنیوی، اینک به منزلگاه آخر رسیده اند، عید قربان را جشن می گیرند. در این روز، حاجیان در وحدت عملی کم نظیری، سر بر آستان حضرت دوست می سایند و با چهره ای گشاده از توفیق یافتن به ادای تکلیف الهی، به هم تبریک می گویند. نشانم ده صراط روشنم را - خودم را، باورم را، بودنم را خداوندا من از نسل خلیلم - به قربانگاه می آرم 'منم' را قربان، عید سرسپردگی و بندگی مبارک باد