بازی دراز 1404/مسئله كج رفتاري و انحراف نوجوانان از دير باز در جامعه بشري مورد توجه انديشمندان بوده است .
همزمان با گسترش انقلاب صنعتي و گسترش دامنه نيازمندي هاي ، محروميت هاي ناشي از عدم امكان برآورده شدن خواست ها و نياز هاي زندگي موجب گسترش شديد و دامنه دار فساد ، عصيان ، تبهكاري و سرگرداني ، دزدي و انحراف جنسي و ديگر انحراف ها در اطفال و نوجوانان شده است . مشكلاتي مانند دزدي و انحراف جنسي نزد جوانان امروز در كشور ما نيز مطرح است و آثار آن به خوبي در جامعه هويد است و ناسازگاري هاي شايان توجه جوانان با جامعه ما دورنماي چندان مناسبي ندارد .
انديشمندان و دانشمندان علوم اجتماعي ، روانشناسي ، روانپزشكي ، آموزش و پرورش و جرم شناسي در راستاي شناسايي علل و يافتن راه حلي جهت پيشگيري از انحرافات جوانان به پژوهش پرداخته اند .
به عقيده جامعه شناسان ، انسان از هنگام تولد در شبكه اي از روابط متقابل اجتماعي قرار مي گيرد و از ميان كنش هاي متقابلي كه با ديگران دارد ، ميراث جامعه را به خود جذب كرده ، هيئتي اجتماعي مي يابد و در تمامي مدت حيات خود در اين شبكه روابط متقابل ، به فراخور دگرگوني اين روابط دگرگون مي شود و همواره از جامعه سرمشق مي پذيرد . بدون تأثير محيط بيروني تأمين نيازمندي هاي مادي و معنوي براي انسان امكان پذير نيست . شخصيت يا « خود » نمود مادرزادي و ثابت نيست و شكل گيري آن ناشي از نقش هايي كه جامعه در برابر فرد ايفا مي كند و نقش هايي كه بر عهده وي مي گذارد .
به قول « جورج كولي » خود هر كس بازتابي است از رفتار هاي اطرافيان ، و مانند تصويري است كه از خارج در آينه مي افتد . آن چه موجب مي شود انسان شبكه گسترده روابط اجتماعي را بپذيرد ، نياز هاي وي براي زيستن به بهروزي و كوشش گروهي و جمعي براي به خدمت گرفتن پديده هاي طبيعي در راستاي منافع خود است از اين رو ، بررسي انگيزه ها و محرك هايي كه انسان را به سوي تلاش براي تأمين نيازمندي هاي مي راند ، امري ضروري است كه مستلزم رسيدگي و يافتن ديدگاهي منطقي براي پرداختن به آن است ، محيط بيروني خود مشتمل بر دو بخش است ، طبيعت و جامعه .
بي گمان عوامل طبيعي مانند آب و هوا ، انسان ها را به سوي برخي نياز ها مي راند اما در اين زمينه عوامل اجتماعي بسيار نيرومند ترند . عوامل اجتماعي ، خود دربردارنده عوامل اقتصادي ، سياسي و تربيتي هستند كه هر يك از اين عوامل نيز به نوبه خود ، عوامل ديگري را در بر مي گيرند . عوامل اقتصادي دربردارنده عوامل فقر ( بيكاري ، محروميت ، نداشتن تفريح سالم و ... ) بحران اقتصادي ( تورم ، گرسنگي ، درماندگي و .. ) و عامل مهاجرت ( آوارگي و تعارض و فرهنگ ها و .. ) است . نمود عامل سياسي ، فشار اجتماعي شديد است . عوامل تربيتي از خانواده ( محدوديت اقتصادي ، خشونت ، ناسازگاري هاي داخلي ، گسيختگي خانواده ، دور افتادن اعضاي خانواده از يك ديگر ، طلاق ، يتيمي و ... ) مدرسه ( فشار بر افراد ، ناديده گرفتن نياز هاي آموزندگان ، تحميل ارزش هاي غير اجتماعي و غير ديني و ... ) گروه همسالان ( تقليد از همبازيها ، همسايگان ، هم محله ايها و ... ) و رسانه هاي گروهي ( تبليغ و تلقين و ترويج تفكرات نامناسب و ... ) و جز اين ها .
چگونه مي توان با كج رفتاري و انحراف نوجوانان و جوان مبارزه كرد ؟
بسياري از جامعه شناسان معتقدند كه جدايي ميان انسان و اجتماعي كه در حال دگرگوني است از مهم ترين علل از دياد انحراف جوانان به شمار مي رود ، زيرا امروزه مكانيسم هاي سازگاري با محيط به نسبت سرعت تحولات و تغييرات تكنيكي ما كندتر شده است . بنابراين اولين گام در راه اين مبارزه ، از ميان برداشتن فشار تشويش ، يعني عدم تعادل فوق است . شرايط زندگي انسان مي يابد به گونه اي فراهم شود كه تنها به رفاه مادي محدود نباشد و امنيت ، مسئوليت و محبت را نيز در بر مي گيرد . پيشرفت هاي تكنيكي چنان موجب كاهش ساعات كار و افزايش ساعات فراغت شده اند كه برخي از جامعه شناسان ، اجتماع كنوني را تمدن فراغت ناميده اند . « مومازويه » در كتاب خود به نام « به سوي يك تمدن فراغت » مي نويسد كه فراغت يكي از عناصر اساسي زندگي ميليون ها كارگر شده است و ارتباط هاي دقيقي با تمامي مسائل مهم مربوط به كار ، خانواده و سياست دارد . وي معتقد است كه فراغت هژسه نقش اساسي به عهده دارد . زدودن خستگي ، تفريح ، رشد ، اولي رفع خستگي مي كند ، دومي اندوه و كسالت را مي زدايد و سومي شامل كليه فعاليت هاي مثبتي مي شود كه شخص خارج از فعاليت هاي شغلي ، به منظور كسب و تكميل دانش خود انجام مي دهد در هر حال از دياد ساعات فراغت بسياري از عادات و آداب مردم را چنان دگرگون ساخته كه اگر بخواهند فراغت را به « بهشت مصنوعي » تبديل كنند و آن را در پرورش شخصيت و قواي معنوي به كار برند ، يادگيري نويي مورد نياز است . بنابراين با توجه به دگرگوني مفهوم ساعات مفهوم ساعات فراغت در رابطه با مسائل مربوط به كار ، خانواده و مسكن ، باز سنجي ارزش ها امري ضروري است .
سعید شاویسی زاد- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
سعید شاهویسی
