در کافه خبر مطرح شد: خودرو با سوخت یورو 4 آلودگی هوا را نصف می کند اما صفر نمی کند

از اول تیر ماه تولید خودرو با قابلیت استفاده از سوخت کمتر از یورو4 ممنوع اعلام شده است و البته از اواخر هفته گذشته هم توزیع بنزین با استاندارد یورو4 در جایگاه های بنزین آغاز شده است. بسیاری از کارشناسان بنزین خودروها را عامل مهمی در آلودگی هوا می دانند، است.همین بهانه ای شد تامیزگردی را با حضورامیر فاتح وحدتی رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست و دکتر یوسف رشیدی، مدیر عامل شرکت کنترل هوای تهران داشته باشیم .وحدتی معتقد است رسانه ها باید تعامل دوسویه با مسئولان داشته باشند و به جای اینکه آنها را به خاطر مشکلاتی که وجود دارد مواخذه کنند،کمک کنند تا به امر فرهنگ سازی کمک کنند و مردم را در این زمینه آموزش دهند. سرانجام دولت تاثیر بنزین خودرو بر آلودگی هوا را قبول کرد وآقای شاعری معاون سازمان محیط زیست اعلام کرد که با بهبود سوخت خودرو ها آلودگی هوا کاهش پیدا کرده است. وحدتی: این طبیعی است که ما هرقدر انرژی بیشتری مصرف کنیم آلودگی هوا هم بیشتر می شود،طبیعت سوخت این است که اگر کامل بسوزد co و آب تولید می کند اما اگر بد بسوزد چیزهای دیگری هم تولید می کند که موجب آلودگی هوا می شود. یعنی اگر حاوی مولکول باشد موقع سوختن ترکیب آن باعث آلودگی می شود و ترکیبات گوگردی که در سوخت وجود دارد موقع ترکیب با اکسیژن دی اکسید گوگرد صادر می کند.اگر نیتروژن هوا در محفظه احتراق مانند کارخانه و خودرو با اکسیژن ترکیب شود ازت تولید می کند ،در این عامل دمای بالا و زمان احتراق هم تاثیر می گذارد. بنزین هم یکی از همین فرآورده های سوختی است که شکل محفظه هم موقع سوخت تاثیر می گذارد وهر قدر سوخت خودرو کیفیت بهتری داشته باشد آلودگی کمتری دارد. از زمان اختراع خودرو و بنزین این شرایط رو به بهبود است و آلودگی که ناشی از سوختن بنزین باشد کمتر شده است.الان استفاده از سوخت جایگزین هم اضافه شده که کربن کمتری دارند و موقع سوختن ناخالصی کمتری از خود تولید می کنند.برای بهبود سازی سوخت مواد افزودنی هم به آن اضافه می شود که از ترکیبات الکی است تا انرژی خالص.باید توجه داشت که اگر سوخت ما استاندارد یورو 2 باشد با محفظه سوخت یورو 2 همخوانی خوبی دارد،هرقدر کیفیت محفظه بهتر باشد سوخت هم بهتر می شوزد و ناخالصی کمتری دارد.اما الان استاندارد سوخت یورو 4 است و تفاوتهایی بین یورو 2 و 4 وجود دارد . ما اکنون در روند بهبود این بنزین حرکت می کنیم و برای استاندارد سازی خودرو تقریبا حرکت کردیم. بی شک، کیفیت سوخت در میزان آلاینده ها تاثیر دارد، بنابراین یکی از اهداف و برنامه های سازمان مطابق بودن کیفیت سوخت با استاندارهای بین المللی است. بنزین کنونی، بین یورو 2 و یورو4 است و مخلوطی از این دو بنزین به ناچار در سیستم توزیع می شود، بنابراین می توان گفت بنزینی که در حال تولید است قطعاً کیفیت استاندارد روز دنیا را ندارد اما نمی توان گفت که از کیفیت نامطلوبی نیز برخوردار نیست .ما درجهت افزایش توزیع یورو 4 تلاشهایی می کنیم .درحال حاضر مهمترین موضوع حفظ سقف مصرف است،اما نمی توان در یک روز تولید سوخت در پالایشگاه را متوقف کرد و دستور تولید یورو 4 را داد.باید به تدریج این جایگزینی را انجام داد همانطور که به تدریج بنزین بدون سرب تولید و وارد بازار شد. پارسال مطرح می شد بنزینی که پتروشیمی کشور تولید می کند از استاندارد یورو 2002 هم پایین تر است و میزان بنزن آن هم بالاست.برای همین هوا آلوده تر شده است.آیا این موضوع صحت دارد؟ رشیدی: من سوال شما را اصلاح می کنم. پتروشیمی اصلاً بنزین تولید نمی‌کند، بلکه محصولاتی مانند بنزن، تولوئن و زایلین تولید می‌کند که شاید از نظر سوخت خواص بسیار خوبی بروز داده و حتی اکتان بالای صد هم داشته باشند، اما مشکل اینجاست که این ترکیبات به شدت سرطان‌زا هستند و اثرات سوء آن‌ها، سال‌هاست که ثابت شده است.فرایند تولید سوخت در پالایگاه است و در پتروشیمی حلال صنعتی مانند الکل تولید می شود.در پتروشیمی ترکیباتی تولید می شود که از نظر عدد اکتان قابلیت سوختن دارد اما سرطان زا است.محصولات پتروشیمی را به هرشکلی به عنوان سوخت استفاده شود اشتباه است چون یک معضل بزرگی ایجاد می کند.این موضوع در چند سال گذشته مطرح شد اما بلافاصله جلوی آن گرفته شد .البته ممکن است این سوختی که در پالایشگاه تولید می شود بهتر از بنزین هم کار کند و در موتور ماشین و سبب حرکت هم شود اما سلامتی را به خطر می اندازد.چون در فرایند پالایشگاه وقتی بنزین تولید می شود مقداری بنزن هم دارد به خاطر فرایند تقطیر اما اندازه دارد، مثلا در یورو 4 بنزن باید زیر یک در صد باشد،اما الان حدود 2 تا 3 درصد است.در تحقیقات ما نشان نداد که هیچ نشانه ای از پتروشیمی وارد بنزین شده باشد اما تمام ترکیبات در مرز بود . وحدتی: ما آلودگی هوا را مربوط به آلایند ها می دانیم یعنی چه میزان آلاینده در هوا وجود دارد که می تواند شامل ذرات معلق هم باشد و آنها را جدا نمی کنیم .اگر سوخت بهبود پیدا کند این آلاینده ها را پایین می آورد اما باید محفظه احتراق سوخت هم بهتر شود،بنابراین هر دو مانند چرخه هستند . یعنی حتی با وجود سوخت یورو 4 هم اگر مصرف سوخت کنترل نشود این آلودگی ادامه دارد؟ وحدتی: بله. هر قدر میزان مصرف بیشتر باشد، آلودگی هم بیشتر است پس باید مصرف را کنترل کرد. اما چند مورد دیگر را هم باید در تولید خودرودر نظر گرفت ،اول اینکه باید مصرف سوخت استاندارد باشد و کنترل شود ، بعد از مدتی هم آزمایش شود که همان معاینه فنی است تا مشکلی نداشته باشد. به طور مثال نتایج بررسی ها نشان می دهد که استاندارد کردن آلودگی خودروهای جدید باعث شده که سرانه آلودگی هر خودرو از حدود 50 گرم به کمتر از 7/2 گرم در هر کیلومتر پیمایش کاهش یابد. به عبارت دیگر 20 دستگاه خودرو جدید معادل فقط یک دستگاه خودرو قدیمی هوا را آلودگی می کند. رشیدی: بله همانطور که عنوان شد خودرو یورو 4 آلودگی را نصف می کند بنابراین دو ماشین اندازه یک ماشین آلودگی تولید می کند اما صفر نمی شود. باید به این سمت حرکت کنیم اما باید مصرف سوخت را هم کم کرد مثلا با حمل و نقل عمومی ، دولت الکترونیک و اصلاح قوانینی که مردم بیخود در شهر تردد نکنند این کار امکان پذیر است. چند شهر بزرگ دنیا مانند لندن توانستند آلودگی هوا را حل کنند چرا ما نمی توانیم این مشکل را حل کنیم؟ رشیدی: به خاطر فرهنگ سازی چون درکنار فعالیتهایی که دولت برای کاهش آلودگی هوا انجام می دهد اقدامات فرهنگی هم موثر بوده مثلا در لندن محدوده هایی ایجاد کردند که خودروهایی که کمتر تولید آلودگی می کنند امکان تردد دارند یا در ژاپن بیشتر سفرها ریلی است با اینکه خودرو دارند.ما هم باید اینگونه عمل کنیم. آقای وحدتی،به موضوع معاینه فنی خودرو اشاره کردید چرا معاینه فنی خودروها از دو سال، 5 سال شد و با وجود اعتراضها تغییری هم نکرد؟ وحدتی:ما انتظار داریم اتفاقی در این زمینه بیفتد و همان دو ساله شود.معاینه فنی بعد از به کارگیری خودرو است .در دنیا این زمان به خاطر شرایط خودشان یعنی تولید خودرو و سوخت استاندارد 5 ساله است،اما ما باید با شرایط کشور خودمان عمل کنیم و این قانون دو سال شود. البته همان موقع، در زمان تصویب قانون در مجلس کارشناسان اعتراض کردند،‌ اما سازمان محیط زیست مخالفتی نکرد. وحدتی:نمایندها نیاز به قیم ندارند، خودشان باید دقت می کردند.آن زمان لایحه زیست محیطی نبود ویک آیین نامه راهنمایی و رانندگی بود که فصلهای مختلفی داشت و بخشی هم مربوط به معاینه فنی خودرو بود.در تصویب این قانون خودروسازان هم نفوذ داشتند.الان برخی نمایندگان درصدد این تغییر هستند و به زودی هم انجام می شود. رشیدی:در دنیا بعد از 5 سال خودرو را کنار می گذارند. ما اگر به فکر سلامت مردم هستیم باید به آلودگی هوا توجه کنیم و زودتر این قانون را اصلاح کنیم. انجام معاینه فنی در فواصل زمانی کوتاه، می تواند از تشدید آلودگی هوا در کلان شهرهای کشور جلوگیری کند. کاتالیست خودروهای سورای می تواند خیلی زودتر از پنج سال از کارکرد خودرو فرسوده شود و از آنجایی که تنها مرجع تشخیص دهنده فرسودگی کاتالیست خودروها، مراکز معاینه فنی هستند، لازم است که مدت اعتبار معاینه فنی وسایل نقلیه به دوره گذشته خود (گذشت 2 سال از عمر خودروی صفر کیلومتر) باز شود. این روزها هوا تمیز شده و امسال 5 روز هوای پاک داشتیم که بی سابقه بود .کاهش تولید خودرو در سال قبل در این اتفاق موثر تربوده یا بهبود کیفیت بنزین؟ رشیدی:بله،امسال نسبت به پارسال وضعیت خیلی بهتر است.سال 81 و 82 بدترین سالها را داشتیم ،از همان موقع اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا شروع شد و استاندارد سازی خودرو شروع شد. ما در کاهش آلودگی هوا یک روند طبیعی را داشتیم .الان خودروهای فرسوده از رده خارج شدند و ارتقای کیفیت سوخت هم به مرور اثرگذار است.اگر سوخت خودرو بهبود یابد و خودرو استاندارد داشته باشیم کاهش آلودگی دور از دسترس نیست.ما معمولا به خاطر شرایط اقلیمی که در کشور داریم در 6 ماه اول سال هوای خوب داریم و اتفاق خاصی نمی افتد که جلسه تشکیل شود اما از آبان و اواسط بهمن استقرار شرایط پایدار را داریم که فقط هم مخصوص تهران نیست و در کل دنیا وجود دارد،لذا آلودگی هوا بیشتر است.ما در شرایط آلودگی هوا،تهران را تعطیل می کنیم چون مونوکسید کربن بالا است، اما امسال این شرایط را نداشتیم واز حد استاندارد بالا نرفت. بنابراین اگر کار کنیم و قوانین را درست اجرا کنیم مشکل آلودگی هوا حل شدنی است.به نظر من آلودگی هوا باید اولویت اصلی صنعت و محیط زیست باشد.چون همه در هوا نفس می کشند، بنابراین باید آلودگی را کم کرد. وحدتی: شاخص آلودگی هوا در این چند سال مونوکسید کربن و ترکیبات گوگردی بودند اما با افزایش استاندارد خودرو و سوخت الان مشکل مونوکسید کردبن را نداریم،به صفر نرسیده اما مشکلی با آن نداریم. در سال 86 عامل اصلی آلودگی هوا در کلان شهر تهران منوکسید کربن با 75/51درصد و سپس ذرات معلق ده میکرون با 09/33 در صد بوده و در سال جاری تا کنون حدود 96در صد ذرات معلق دو نیم میکرون و حدود 5/3در صدذرات معلق 10 میکرون نقش داشته و منوکسید کربن هیچ گونه نقشی در تعیین شاخص آلودگی هوا نداشته است.ارتقای فضای سبز ، کاهش مصرف سوخت ، حمل و نقل عمومی و جایگزینی مصرف گاز به جای نفت در این امر موثر بوده است.همه این برنامه ها در برنامه کاهش آلودگی هوا انجام شد حالا با کندی اما تاثیرگذار بود.در کلان شهرهای دیگر هم مانند اهواز،مشهد،تبریز،شیراز و اراک و کرج و بندرعباسکه رشد صنعتی و آلودگی را داشتند برنامه کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها را تصویب کردیم و سال قبل اجرا شد.البته همه مسائل آلودگی در این شهرها یکسان نیست و مثلا در اراک آلودگی صنعتی است اما مشهد ترافیک را دارد.از طرفی انتظار نداریم به همین زودی جواب بگیریم و زمانبندی را باید درنظر گرفت.البته در این شرایط ریزگردها هم به ما تحمیل شدند.در برنامه کلان شهر به موضوعاتی مانند خروج خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل و ترافیک، استانداردسازی خودروهای جدید، استاندارد سازی سوخت و ارتقای کیفیت آن شامل تبدیل سوخت خودروها به یورو۴ و موتور سیکلت ها به یورو۳، توسعه فضای سبز شهری، مدیریت ترافیک در کلان شهرها، استفاده از انرژی های نو، استفاده از سیستم های هوشمند مصرف انرژی، تکمیل و نظارت بر مقررات ملی ساختمان به ویژه مصرف انرژی، ساخت پارکینگ و... محورهای عمده این طرح جامع است.   بنابراین شما یک برنامه جامع برای کاهش آلودگی هوا دارید که معتقدید عمل به آن در کاهش آلودگی هوا موثر بوده است.این برنامه چند سال طول می کشد؟ وحدتی: برنامه ما 10 ساله است ودر پایان آن هوای پاک خواهیم داشت. حتی اضافه شدن خودرو هم تاثیری در این موضوع ندارد و برنامه ما تمام این مسائل را دیده است.البته باید فرهنگ سازی کرد و مردم را تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی کرد. پس کاهش خودرو تاثیری در کاهش آلودگی نداشته است؟ رشیدی: نه.اما اگر تولید می شد بهتر بود ،چون خودروهای قدیمی کنار می رفتند و خودروی جدید با استاندارد وارد بازار می شود.در سال 76 ،700 هزار خودرو داشتیم اما الان بالغ بر 3 میلیون خودرو داریم اگر این روند کند شود ما نگران می شویم. وحدتی: نمی توان گفت نداشته است .باید بهروری از خودرو زیاد باشد تا دیرتر فرسوده شوند و از رده خارج شوند.وقتی خودرو زیاد باشد باید معبر رفت و آمد ایجاد کرد که هزینه بر است. پس نیاز به فرهنگ سازی است .ما الان از خودروی شخصی استفاده می کنیم چون نیاز داریم اما باید این نیازها را کم کرد و از سیستم الکترونیک استفاده کنیم .اصلاح سیستم حمل و نقل اداری از مواردی است که در کارگروه کاهش آلودگی هوا بحث می شود. به موضوع ریزگردها در 6 ماه اول سال اشاره کردید.الان در کشور ما برای حل این مشکل برنامه هایی تهیه شده است اما هنوز کشورهای همسایه مشکل دارند؟ رشیدی: هر کجا خاکی داشته باشید که با وزش باد بلند شود این اتفاق می افتد، در سیستان و بلوچستان هم اینگونه است اما چون به سمت کشور ما نبود مشکلی ایجاد نمی شد و این ذرات از4 سال پیش که به تهران رسید سروصدا بلند کرد. به نظر من برای حذف تمام آلودگیها باید از منبع جلوگیری کرد چون وقتی روی هوا رفت دیگر سخت می شود.باید با مالچ پاشی و برنامه های دراز مدت خاک را تثبیت کنبیم که در محیط زیست در حال انجام است.منشاء این ریزگردها خارج از مرزهای غربی ایران و در داخل خاک عراق قرار دارد که البته برنامه‌ریزی برای کنترل منشاء این ریزگردها و کاهش آن‌ها امکان‌پذیر بوده و هست. وحدتی: باید منبع را کنترل کرد.منشا گردو غبار کشورهای همسایه هستند و ما مطالعاتی کردیم که 90 درصد آن منشا بیرونی دارد.13 میلیون هکتار اراضی بیابانی در کشورهای همسایه داریم که ربع هکتار آن نقاط اصلی گردو غبار هستند.جنگ در کشورهای همسایه باعث شد که اراضی رها شوند و فرسایش خاک با سرعت بیشتری شود.خشکسالی ممتد در این مناطق،اضافه شدن استفاده از آب و حفظ و مدیریت بیشتر آب،خشک کردن تالابها برای مصارف کشاورزی سبب تولید ریزگرد در عراق شده است.همه این عوامل شناسایی شدند و برنامه برای نابودی آنها تدوین شد. ما برای تثبیت خاک از مواد شییمایی استفاده کردیم درشمال آفریقا هم شده اما گران هستند و کم تولید می شوند برای همین برای 13 میلیون هکتار هزینه بر است. پس دو راهکار داریم اول اینکه اصلا رها کنیم تا طبیعت خودش انجام دهد که فکر نمی کنم با افزایش گرمای جهانی امکان داشته باشد.دوم اینکه عملیات ویژه انجام دهیم با بوته کاری که کار کمی انجام شده است. همچنین با کشورهای همسایه مدیریت جهلانی آب را انجام می دهیم تا هدر نرود وتالابها آبگیری شوند.ما و عراق آبگیری تالابها را انجام دادیم برای همین امسال ریزگرهایی که از سمت عراق به تهران آمده خیلی کم هستند.خود تالابها الان مانند فیلتر عمل می کنند . با سازمان بین اللمل هم صحبت کردیم و نشستی برگزار شد.در حال تدوین یک چهارچوب برای ریزگردها در کشورهای همسایه هستیم و صندوقی پیش بینی شده که همه کشورهای منطقه عضو باشند.تا پایان امسال این موضوع حل می شود.البته پدیده گردو غبار 20 سال طول کشید تا به اینجا برسد و برای همین حل آن هم زمان می برد. آقای رشیدی، چرا وقتی تهران با مشکل آلودگی هوا مواجه می شود آن را تعطیل می کنند؟آیا راهکار دیگری ندارد؟ رشیدی: موضوع پایداری هوای آلوده است که سبب تعطیلی می شود، چون ذرات معلق باعث می شود . به خاطر ماندگاری در هوا تهران را تعطیل می کنیم اما باز هم تاثیری ندارد چون آلودگی ماندگار شده است،بنابراین باید تولید آلودگی را کاهش دهیم. وحدتی: در مواقع اضطرار ما یک آیین نامه آلودگی هوا داریم ،اما برخی تصمیمها را خودمان می گیریم وبر اثر اجماع است.وقتی ماندگاری هوا خیلی باشد و خطرناک باشد ناچار به تعطیلی هستیم.برای کمتر کردن آلودگی ما تعطیل می کنیم تا انرژی کمتری استفاده شود و آلودگی کمتری تولید شود. با توجه به شرایط امسال پیش بینی می کنید چند روز هوای آلوده داشته باشیم؟ رشیدی: مقدار تولید آلودگی هوا خیلی سال به سال تغییر نمی کند ، شرایط اضطرار داریم اما بحران بستگی دارد وامکان پیش بینی ندارد.تا امروز 2 روز هوای پاک،سالم 70 روزو ناسالم 12 روز داشتیم اما بسیار ناسالم نداشتیم که نسبت به سال قبل خیلی خوب است. آقای وحدتی، پس بهتر شدن هوای تهران تنها مربوط به بنزین نیست و برنامه کاهش آلودگی سبب آن شده است؟ وحدتی: مجموعه عوامل و برنامه جامع کاهش آلودگی هوا سبب کاهش آلودگی هوا شده است.شاید به نظر شما کند باشد اما یک برنامه 10 ساله داریم که در پایان آن نشانی از آلودگی هوا نداریم. فکر می کنید خودروسازها زیر بار بروند وخودروبا استاندارد سوخت یورو 4 تولید کنند یا اینکه این قانون را همچنان به تعویق بیندازند؟ وحدتی: باید تعامل کرد چون آنها هم بنگاه اقتصادی هستند اما ما باید از شرایط استاندارد و زیست محیطی دنیا استفاده کنیم.درتمام دنیا تاریخی برای استانداردسازی تعیین می کنند و متناسب با آن برنامه ریزی می کنند ،الان خودروسازان هم خوب شروع کردند و به زودی این استانداردسازی انجام می شود.