گروه اجتماعی خبرگزاری فارس، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان، فریدون فعالی، اخیرا اعلام کرده که همزمان با برگزاری نمایشگاه اقوام استان گلستان، یک قطار گردشگری از تهران به مقصد گرگان راهاندازی میشود. این قطار ویژه قرار است برای سفرهای یک یا دو روزه مسافران تهرانی طراحی شود تا بازدیدکنندگان بتوانند با قطار، به گرگان سفر کرده و ضمن شرکت در نمایشگاه اقوام، از جاذبههای طبیعی و دیدنی مسیر نیز بهره ببرند.در ایران، مفهوم «قطار گردشگری» برای اولین بار توسط شرکت ریلی مطرح شد؛ این شرکت در سال ۱۳۹۴ (حدود یک دهه قبل) شروع به بهرهبرداری از قطارهای گردشگری کرد. این قطارها فقط برای رساندن مسافر از مبدأ به مقصد نیستند؛ بلکه مسیر حرکت و طبیعت بین راه نیز بخشی از تجربه سفر است. در این نوع سفر، قطار در زیباترین نقاط مسیر توقف میکند تا مسافران بتوانند از جاذبههای طبیعی یا تاریخی بازدید کنند. در حال حاضر چند مسیر شناختهشده قطار گردشگری در ایران فعال هستند. مسیرهایی مثل تهران- شیرگاه، تهران – سوادکوه، تهران – پل سفید، تهران – رشت/گیلان، تهران – گرگان و سفر به مناطق کویری یا طبیعی در استانهایی مانند لرستان از جمله مقاصد این قطارهای گردشگریاند. قطار گردشگری فقط در ایران نیست؛ بسیاری کشورها از قطار برای گردشگری، طبیعتگردی و تجربه ریلی استفاده میکنند، و نتایج موفقی هم نشان دادهاند که در اروپا، سفر با قطار بهعنوان گزینهای پایداری برای گردشگری شناخته شده است مسافرت ریلی آلایندگی کمتر، مصرف انرژی پایینتر و مزایای “سفر آهسته (slow travel)” دارد: پنجره قطار، مناظر و منازلی بین راه، تعامل بهتر با طبیعت و جامعه محلی، و کاهش فشار گردشگری از مقصدهای شلوغ.
در کانادا، شرکت Rocky Mountaineer قطار گردشگری دارد که مسیرهای کوهستانی و طبیعی را به شکلی لوکس و جذاب طی میکند و محبوب گردشگران است. در هند نیز قطارهایی مثل Palace on Wheels و Maharajas' Express نمونههایی از قطار گردشگری لوکس هستند که تجربه متفاوتی از سفر را ارائه میدهند: ترکیب لوکس بودن با بازدید از میراث، تاریخ، طبیعت و فرهنگ کشور. سفر با قطار نسبت به سفر با خودرو شخصی یا هواپیما معمولاً مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانهای کمتری دارد. این یعنی مسیر ریلی بهعنوان مسیری سازگار با محیط زیست برای گردشگری در نظر گرفته میشود. همچنین وقتی قطار گردشگری شما را به مقصدی مثل گرگان، همزمان با نمایشگاه اقوام ببرد، ترکیب بازدید فرهنگی (نمایشگاه اقوام)، طبیعی (طبیعت مسیر و مقصد) و ریلی (سفر با قطار) میشود.