منافع ملی در کنفرانس ژنو2

کنفرانس ژنو 2 باهدف خاتمه دادن به بحران 3 ساله سوریه بزودی برگزار خواهد شد. ظاهرا طرف غربی با تغییر اساسی رویکرد خو د از مقامات سیاسی تهران نیز جهت شرکت در کنفرانس به عنوان شریکی برای صلح دعوت خواهد کرد. آیا منافع ملی ایران در این نشست در نظر گرفته خواهد شد؟پاسخ مثبت است. اگر به پاره ای نکات توجه شود مارک هارف سخنگوَی وزارتخارجه ایالات متحده روز گذشته طی توضیحی پیرامون تحولات سوریه و چشم اندازآتی مذاکرات ژنو2 اظهار داشت "در صورتی که ایران موافقت خود رابا بیانیه اولیه ژنو اعلام کند، بیش از گذشته از حضور این کشور در کنفرانس صلح سوریه استقبال خواهد شد".براساس بیانیه ژنو، باید مقدمات شکل گیری یک دولت انتقالی در سوریه ایجاد میشد. با این حال این بیانیه درباره امکان باقی ماندن بشار اسد در قدرت سکوت کرده بود.د. این بیانیه از سوی آمریکا، روسیه، کشورهای اروپایی و همچنین عراق و ترکیه مورد تأیید قرار گرفت. البته ایران به دلیل مخالفت پاره ای کشورها خصوصا عربستان به این کنفرانس دعوت نشد، با این مخالفت روسیه نیز مانع حضور عربستان به کنفراس گردید. موضع گیری جدید ایالات متحده برخلاف آنچه که بعضی منابع سیاسی و رسانه ای آنرا یک شرط واشنگتن برای حضور ایران در فرآیند صلح تفسیر کردند ،حاوی نکته مشروطی نیست و واژه "استقبال میکنیم" لزوما به معنای یک شرط درادبیات دیپلماتیک تلقی نمیشود .با این وصف موضوع سوریه نباید شک کرد یکی از زمینه های چالشی مشترک میان ایران و ایالات متحده است.خصوصا آنکه مواضع امریکا دراین بحران صرفا مواضع این کشورنبوده و دستکم از اجماعی در میان دولتهای مخالف اسد برخوردارمیباشد.در حالی که تهران و مسکو از موقعیت برابری در این زمینه برخوردار نیستند. در اینکه طرفهای درگیر بحران به این نتیجه رسیده اند بدون در نظر گرفتن منافع ایران نمیتوانند به توافقی مرضی الطرفین دست یابند تردیدی نیست. اما مسئله به صرف تایید حضور ایران در فرآیند حل بحران که فعلا برای حصول آن چشم ها به کنفرانس ژنو 2 دوخته شده خاتمه نخواهد یافت .چراکه اولا هیچ دلیل و قرائنی در دست نیست تا نشان دهد کنفرانس موصوف حتما موضعی متفاوت تر از ژنو1 اتخاذ خواهد کرد ثانیا دولت اسد متعهد به پذیرش نتایج آن شود . کنفرانسی که ایران در اثباتی ترین حالت ممکن است نتایج آنرا بپذیرد و مسکونیز مدافع نتایج حاصله باشد.آیا اسد خواهد پذیرفت؟ من میگویم نه ! مسائل مرتبط با کنفرانس ژنو 2 که پیش بینی میشود در کمتر 3 تا 4هفته آینده برگزار شود مسلما در محدوده نبود اسد دور خواهد زد. لکن بحث نحوه تعامل دیپلماسی تهران در قبال نشست ژنو 2هر چند بسیار مهم بوده و از دید طرفین مقابل آزمونی مهم برای همگرایی جهانی ایران پس از روی کار آمدن دولت آقای روحانی تلقی میشود اما در نهاد خود با 2 چالش مهم روبرو است ومیتواند کل فرآیند را بارویکرد ناکارآمدی روبرو کند. اول آنکه طرز تلقی طرف مقابل از نقش ایران چیست؟ و چه انتظاری دارد؟آیا میدان دادن به دیپلماسی تهران به معنای شریک دانستن آن در سهم کیک روی میز خواهد است؟ یا آنکه تهران صرفا به خاطر اجابت به خواست مسکو به نشست مذکور دعوت شده است؟به سخن واضح تر ایران یک امتیاز به روسیه به بهای نرمتر شدن مواضع کرملین تلقی شود.حال تهران با چه توجیهی میخواهد در نشست شرکت کند- که باید هم حضور یابد- سوالی است که وزارت خارجه تا پیش از تشکیل کنفرانس لازم است به آن پاسخ دهد(این پاسخ الزاما پاسخ به افکار عمومی نیست).اما به نظر من اگر قرار است ایران حتی به عنوان یک امتیاز طرفینی درکنفرانس حضور یابد ، چرا این امتیاز در قبال دریافت مابه ازایی بهتر و چشم گیرترو مطابق با امنیت ملی و تامین منافع ملی در بازی با سایر نیروهای مطرح وعمده در کنفرانس ارائه نشود؟ یا دستکم فقط خرج مسکو نشود.به هر حال وقتی به مراسمی دعوت میشوید اینکه کجا و نزد کی مینشینید طبیعی ترین حق اخلاقی شماست وبه دیگران مربوط نیست. اما چالش دوم به نوع مسئولیت ایران در کنفرانسی اینچنین مربوط میشود. بالا گرفتن تب مطالبه سیاسی مربوط به اهمیت نقش ایران در تحولات سوریه اگرچه نشان دهنده پذیرش نقش تهران است،اما بنا به گفته پاره ای منابع دیپلماتیک و آگاه منطقه این خطر میتواند بالقوه در انتظار تهران باشد که مسئولیت نتایج ژنو2 متوجه ایران شود . نتایجی که تضمینی برای مثبت بودن آنها نیست و الزاما به صلح منتهی نخواهند شد. به ویژه آنکه اسد کناره گیری براساس توافقات بین المللی را مسلما نخواهد پذیرفت. اگر قرار است بخشی از دیپلماسی توجه به احتمالات باشد این احتمالی قابل توجه است ،خصوصا آنکه طرف های مقابل بخشی از مسئولیت های اقدامات اسد را بی دلیل متوجه تهران کرده اند. در هرصورت حضور در نشست آتی ژنو میتواند اقدامی مثبت و رو به جلو برای دیپلماسی ایرانی باشد اما اگرمحدوده امتیازات این حضور صرفا در چانه زنی بر سر آقای اسد و نظام سیاسی سوریه وابسته به اوخلاصه شود نه بر سر مسائلی بالادستی تر، کنفرانس ژنو 2 میتواند در بهترین حالت خود آنهم بر اساس معادله احتمالات صرفا یک تحرک دیپلماتیکی تفسیر و تاویل خواهد شد. این مطلب در روزنامه بهار 17-7-92 نیز چاپ و انتشار یافته است.matinmos@gmail.com