بازی دراز 1404/سرماخوردگی یک عفونت ویروسی است که بخش های فوقانی دستگاه تنفس را درگیر می کند. معمولا تعداد زیادی از ویروس ها در این امر می توانند دخالت داشته باشند که اصلی ترین آنها رینو ویروس ها هستند که بیش از 10 نوع دارند.
معمولا بزرگسالان سالی 4-3بار و بچه ها 10-6 بار سرما می خورند .علت ، تنوع ویروس عامل و انتقال ساده آن ازفرد مبتلا به فرد سالم است (دست دادن،عطسه کردن ،سرفه کردن، و ...) رعایت بهداشت شامل شستشوی مطلوب دست ها بعد از تماس با افراد مبتلا ، اجتناب از قرار گرفتن در معرض ترشحات دهان و بینی آنها هنگام سرفه یا عطسه برای اطرافیان و گرفتن دستمال مقابل دهان و بینی برای اجتناب از آلوده کردن دیگران برای افراد مبتلا توصیه شده است .
سرما خوردگی همان آنفلوانزاست ؟
نه ، آنفلوانزا علایم شدید تر و ماندگاتری نسبت به سرماخوردگی دارد .از ابتلا به آنفلوانزا می توان با تزریق به هنگام واکسن ( عمدتا برای کودکان و سالمندان ، مبتلایان به بیماری های مزمن و کارکنان بخش های خدمات بهداشتی ) جلوگیری کرد.
تفاوت سرماخوردگی و آنفلوانزا چیست ؟
علایم هر دو مشابه هستند با این تفاوت که نشانه های سرماخوردگی خفیف و علایم آنفلوانزا شدید هستند . سرماخوردگی با احساس خستگی ، سرفه و آبریزش بینی آغاز می شود و در فرد مبتلا به آن معمولا تب با وجود ندارد یا خیلی خفیف است. درد عضلانی ، گلودرد ، اشک ریزش و سر درد هم ممکن است وجود داشته باشد اما آنفلوانزا ناگهانی آغاز می شود و با احساس ضعف و خستگی ، تب، سرفه خشک، آبریزش بینی با لرز ، درد عضلانی ، سردرد شدید ، چشم درد و گلو درد همراه است.
برای مقابله با سرما خوردگی مصرف دارو لازم است ؟
سرما خوردگی ظرف 10-7 روز خود به خود بهبود می یابد ولی معمولا برای تسریع این روند و تخفیف علایم و نشانه های آن ، درمان علامتی با بهره گیری از دارو های ضد سرما خوردگی که بدون نسخه در دسترس قرار دارند ،انجام می شود.
داروهای ضد سرماخوردگی چند نوع هستند ؟
این داروها انواع زیادی دارند . با اختلاط و امتزاج اجزای مختلف دارویی که هر کدام بخشی از علایم سرماخوردگی را پوشش می دهند، داروهای گوناگونی تهیه و به بازار عرضه شده اند .
ترکیب های اصلی به کار رفته در این گونه فرآورده ها کدامند ؟
استامینوفن ( به عنوان مسکن و تب بر ) ، دکسترومتورفان ( به عنوان ضد سرفه ) ، آنتی هیستامین (به عنوان ماده ضد حساسیت و آلرژی و مقابله با تظاهرات آلرژیک ) ، ضد احتقان (برای مقابله یا گرفتگی بینی و آبریزش )
ترکیب های و خواص دارویی (فارماکولوژیک ) این داروها
استامینوفن ( که به آن پاراستامول هم گفته می شود ) باعث کاهش درجه حرارت بدن (تب) و تسکین درد می شود . این دارو با دوزهای به کار رفته در فرآوردهای بدون نسخه بدون عارضه جانبی است یا عوارض آن جزیی و قابل اغماض است .
آیا آسپرین (ASA ) که آن هم آثار ضد درد و تب دارد، می تواند جایگزین استامینوفن شود ؟
نه ، زیرا معمولا و به خصوص در کودکان، تب می تواند منشاء ویروسی داشته باشد که در چنین حالتی مصرف آسپرین منع شده است چون ممکن است باعث بروز نشانگان خطرناکی شود .علاوه براین ، گاه آسپرین را برای مهار فعالیتهای پلاکت ها در کسانی که مستعد بروز اختلال های انعقادی هستند، به کار می برند اما استامینوفن اثری روی پلاکت ها ندارد .ضمنا آسپرین می تواند دستگاه گوارش را تحریک و در افراد مستعد ایجاد خونریزی کند در حالی که استامینوفن از این جهت داروی سالمی به شمار می آید .
آیا مقادیر زیاد استامینوفن ایجاد مسمومیت می کند ؟
تقریبا تمام داروها در محدوده هایی فراتر از حد درمانی شان آثار سمی و عوارض جدی ایجاد می کنند و استامینوفن هم از این قاعده مستثنی نیست.اگر بیماری سهوا یا عمدا از دوزهای زیاد استامینوفن یا ترکیب های حاوی استامینوفن استفاده کند ، دچار مسمومیت کبدی ( آسیب کبدی ) خواهد شد به همین دلیل همیشه توصیه توصیه می شود بیش از مقادیر توصیه شده ، این دارو مصرف نشود .
نقش آنتی هیستامین ها در داروهای ضد سرماخوردگی چیست ؟
پیشگیری از علایم و نشانه ها ی آلرژی ( مثل رینیت ، خارش ، کهیر ، جلوگیری از آبریزش و...)
معمولا از چه آنتی هیستامینی در داروها ی ضد سرماخوردگی استفاده می شود ؟
ترکیب ترجیح داده شده (کلرفنیرامین ) است که علاوه بر آثار ضد هیستامینی ، قدری هم باعث رخوت و خواب آلودگی می شود. البته این اثر برای کسانی که در فعالیت روزانه شان به دقت و تمرکز نیاز دارند، مناسب نیست ولی اگر این دارو شب ها مصرف شود، خواب بهتری برای بیماری ایجاد می کند .
مشکل خواب آلودگی داروهای ضد سرماخوردگی را از چه راهی حل کرده اند ؟
داروهای ضد سرماخوردگی را به 2 شکل (مخصوص روز و مخصوص شب ) به بازار عرضه کرده اند . در فرآورده های مخصوص روز ، داروی آنتی هیستامین حذف شده تا تاثیری بر دقت کار و تمرکز بیمارایجاد نکنداما در فراورده های شب این جزء به بقیه اجزای داروی ضد سرما خوردگی اضافه شده و نتیجه ی این تمهید کنترل مطلوب علایم و نشانه های سرما خوردگی در روز و شب است.
می توان از سایر آنتی هیستامین ها هم استفاده کرد ؟
حتما ،مثلا می توان دیفن هیدرامین مصرف کرد که علاوه بر داشتن آثار آنتی هیستامینی تا حدودی آثار ضد سرفه هم دارد . البته حالت خواب آلودگی بیشتر آن نسبت به کلرفنیر امین را هم باید در نظر گرفت .
ضد احتقان ها چه می کنند ؟
احتقان یعنی پرخونی و در سرماخوردگی منظور پرخون شدن مخاط بینی به علت گشاد شدن عروق این معبر تنفسی است که باعث دشواری در نفس کشیدن از راه بینی (گرفتگی بینی) می شود. البته باید توجه داشت گوش میانی و سینوس ها نیز دچار احتقان می شوند .پس در ترکیبهای ضد سرماخوردگی از ترکیبهای ضد احتقان (پزودوافدرین) استفاده می شود که این گرفتگی بینی ، گوش و ... را رفع می کنند .
چرا در درمان های ضد سرماخوردگی از آنتی بیوتیک استفاده نمی شود ؟
چون ضرورتی ندارد. سرما خوردگی یا آنفلوانزا منشا ء ویروسی دارند و آنتی بیوتیک ها بر ویروس ها اثر ندارند. ولی اگر پزشک تشخیص دهد عفونت باکتریایی در گوش میانی ، سینوس ها یا گلو وجود دارد، برای مقابله با عفونت ها ی همراه با سرماخوردگی ، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند و در این صورت بیمار باید آنتی بیوتیک مصرف کند .
گردآورنده: حسن امیری(داروخانه دکتر امیری)
منبع : مقاله دکتر روشن ضمیر متخصص فارماکولوژی و استاد دانشکده پزشکی دانشگاهخ علوم پزشکی شهید بهشتی