همزمان با فرارسیدن فصل بهار، رنگ و بوی سفره های مردم این شهرستان هم بهاری شده و مصرف گیاهان خوراکی که در دشت های سرسبز می رویند به غذای اصلی مردم این دیار تبدیل می شود.
شهرستان سرپل ذهاب از جمله مناطقی است که هرساله با فرارسیدن فصل بهار بازار فروش گیاهان بهاری در آن رونق می گیرد بطوریکه عدهای از مردم از طریق جمعآوری این گیاهان و فروش آن به کسب درآمد میپردازند و بازار فروش این محصولات به ویژه در فصل بهار پررونق است.
گیاهان محلی علاوه بر طعم دلپذیر، دارای خواصی هستند که برخی از این گیاهان بهصورت خام و برخی با شیوههای خاص پخته و مصرف میشوند.
این گیاهان خوراکی براساس قسمتی از آنها که کاربرد خوراکی دارد به سه دستهی زیر زمینی، هوایی و سرشاخهها، میوه و دانه تقسیم میشوند.
آنچه که مسلم است ازگیاهان زیرزمینی که از ریشهی آنها استفاده میشود میتوان «زعفران وحشی» را نام برد و «پاغازه یا همان غازیاغی»، «زالزالک» ،«بلالوک» و«شنگ» نیز جزو دستهی هوایی و سرشاخهها هستند.
گیاهانی مانند پاغازه، زالزالک و بلالوک ، کنگر، گنور، شنگ، پیچک، برزه، زو، ریواس، سیرونه، تولکه و... از جمله گیاهانیاند که در استان کرمانشاه میرویند و دارای عطر و بوی خاصی هستند.
«پاغازه یا همان غازیاغی» این گیاه خودرو بوده و تا کنون اهلی نشده است . از تیره اسفناجیان بوده ، دارای برگهای مثلثی سر نیزه ای با دو گوشه در پایین می باشد . ساقه خوشه هایش بی برگ و درشت و حاوی دانه های قهوه ای براق است . ارتفاع آن به 20 الی 30 سانتیمتر میرسد . اندام خوراکی آن برگ گیاه است
برگ و ساقه های آن به سبب داشتن ویتامین ث زیاد برای تصفیه خون ، رقیق شدن خون و جلوگیری از فساد لثه استفاده می شود و مهمترین خاصیت آن این است که برای درمان بیماری برص(لکه های سفید پوست) غازیاغی بسیار مؤثر خواهد بود.
میتوان از برگ این گیاه بورانی و خورشت درست کرد که خورشت پاغازه، مانند خورشت سبزی است ، با این تفاوت که بهجای سبزی از پاغازه استفاده میشود.
«زالزالک» و «بلالوک» نیز از دیگر گیاهان بهاره منطقه است و این دو گیاه نیز جزو دستهی میوه و دانه بشمار میروند.
«کنگر» از دیگر گیاهان خودروی بهاره منطقه سرپل ذهاب است که فصل رویش آن یک ماهی از آغاز بهار به طول میانجامد.
این گیاه از تیره کاسنی است و با برگهای خارآلود خود قابل تشخیص است و کاربرد خوراکی دارد و دارای طبیعتی گرم و خشک دارد و بههمین علت آن را با ماست نیز میخورند.
کنگر منبع غنی پتاسیم است و ضدعفونیکننده، اشتهاآور، تببر و هضمکننده غذا است و مصرف آن باعث تقویت دستگاه گوارش میشود.
«شنگ»
به سبب داشتن مواد تصفیهکننده، خون را تمیز میکند و برای رفع ورم روده و کلیه بسیار مفید است.
«پیچک»
این گیاه دارای برگهای باریک شبیه تره است و جوشانده آن برای رفع ترش کردن معده و تلخی دهان مؤثر است.
«گنور»
به دلیل فیبر زیاد این گیاه، در امراض روده کاربرد زیادی دارد و مسهل و ادرارآور است
«برزه»
این گیاه در نواحی کوهستانی میروید و برای رفع خارشهای قارچی و جوشانده آن برای شستن زخمهای چرکی و نیز برای کاهش فشار خون مفید است.
«زو»
گیاهی است کوهستانی که برای تنگی نفس و انواع سرماخوردگی مفید است و برای رفع گواتر نیز مورد استفاده قرار میگیرد. جوشانده آن نیز در رفع بیماریهای ریه و سل مؤثر است.
«ریواس»
جوشانده ریواس برای دفع سنگ صفرا و سنگ کلیه مفید است و شستشوی موها با جوشانده آن باعث تقویت و رشد مو و منع از ریزش مو میشود. ریواس در رفع تیرگی پوست نیز مؤثراست.
«گل چنور»
گیاهی معطر با گلهای زردرنگ است و نوک آن مانند غنچه بوده که اهالی از آن برای خوشبو کردن روغن حیوانی استفاده میکنند.
«سیرونه و کول»
سیرونه گیاهی است که در وسط آن خطهای قرمز دیده میشود و کول نیز به صورت سبز و دارای برگهای پهن است. این 2 نوع گیاه بهصورت پخته در غذاهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
«تولکه»
دارای برگها و ساقههای باریکی است که بهصورت پخته مصرف میشود. برگهای آن دایرهای و نقطههای سیاه و قرمز رنگ در وسط این دایرهها دیده میشود وعمده فصل رویش آن بهار است.
در ادامه باید گفت: از منظر طب سنتی همان طور که طبیعت با شروع بهار و گرم شدن هوا از سکون و انجماد خارج میشود در بدن انسان هم باید این اتفاق بیافتد و خلطها و مواد مضری که به واسطه عدم تحرک فصل زمستان در بدن وجود دارد باید از بین برود.
جوش و خروش طبیعت و سرزندگی این فصل با مصرف گیاهان بهاری به بدن انسان منتقل میشود و مواد مضر را از بدن دفع میکند.
از نظر علم پزشکی هم در این زمینه تحقیقاتی در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه انجام شده که ثابت میکند این گیاهان خواص درمانی بیشماری دارند.
برای اینکه خواص این گیاهان حفظ شود بهتر است به صورت پخته و آب پز و بخار پز مصرف شود که نمونههای آن را در درست کردن انواع بورانیها و خورشتها میبینیم، سرخ کردن و استفاده از روغن به دلیل ترکیبات ضری که دارد خواص این گیاهان را از بین میبرد.