رودخانه سرزنده و هميشه جاري 'الوند' يا 'حلوان' در غرب استان كرمانشاه از كوههاي دالاهو و قلاجه سرچشمه مي گيرد.
رود الوند از ميانه شهر سرپل ذهاب گذشته و از غرب به سمت قصرشيرين جاري مي گردد و از كناره شرقي رشته كوههاي ' بازي دراز ' گذشته و به مركز شهر قصرشيرين مي رسد.
اين رودخانه پس از گذر از ريجاب وارد تنگ پيران در نزديكي قريه پيران و سپس به جلگه اي در پايين روستاي ' بان زرده ' وارد مي شود، طول رودخانه الوند از اين سرچشمه تا آبريزگاه دجله 280 كيلومتر و ارتفاع آن ازسرچشمه به يك هزار و 500 متر مي رسد.
سرچشمه اصلي اين رودخانه از سراب اسكندر در غرب قلل زاگرس حد فاصل 32 كيلومتري در شرق دشت ذهاب و در شمال دهستان ريجاب واقع شده است.
واژه الوند، برگرفته از يك واژه از زبانهاي آريايي است كه به مفهوم ' از آن بزرگي يا بلندي ' مي باشد و نام كوه الوند كه در نزديكي شهر همدان (اكباتان ) واقع شده نيز از مشخصه هاي نامهاي جغرافيايي در سرزمين اشكاني آرياييان مي باشد.
به عقيده كارشناسان، الوند از 'هرا يا هله ' به معني بلند و ' ونتا يا وند' به معني ' از آن يا متعلق' برگرفته و واژه ' وند' به عنوان پسوند در نام طوايف كرد بسيار ديده مي شود، مانند ' كاكاوند' ، 'رشوند' و بسياري ديگر.
براين اساس، رودخانه هايي كه از بلندي كوهها با شدت جاري مي شوند و آبشاري را بوجود مي آورند، در گويش هاي آريايي ' هراوند يا هله وند' ناميده شده اند.
پس به تعبيري ديگر مي توان اينچنين بيان كرد كه نام كنوني رودخانه الوند تنها تكاملي ديرينه از واژه آريايي 'هله وند' است كه در ادبيات عربي به 'حلوان ' مبدل شده و در گويش كنوني مردم منطقه به زبان كردي به ' الون ' و يا ' هه لون ' مشهور شده است.
به گفته كارشناس اداره ميراث فرهنگي قصرشيرين، در ادبيات عرب حلوان را شهري قديمي نيز دانسته اند كه در ابتداي گذرگاه زاگرس و در مكان امروزي شهر سرپل ذهاب قرار داشته است.
شهر حلوان در ادبيات پهلوي از ريشه زبان مادي ' كاله ' گرفته شده و آشوريان آن را ' كالمانوو يا كالخ ' نيز ناميده اند.
'ايرج افشار ' در دومين جلد از كتاب خود تحت عنوان 'كرمانشاهان و تمدن ديرينه آن ' آورده است: برخي ادبيات تاريخي شهر' حلح ' را كه هزاران يهودي 'ساماريه ' در زمان آشوريان به آن تبعيد شده بودند، همان شهر حلوان مي دانند.
ناحيه حلوان از ديرباز ناحيه اي حاصلخيز با چشمه هاي آب معدني بسيار و باغهاي فراوان بوده است ' كواد ' يكي از پادشاهان ساساني دراين ناحيه آبگينه اي ساخته و اصلاحات بسياري انجام داده بود.
به دليل موقعيت حساس منطقه اعراب در نيمه هاي قرن ششم ميلادي به آن حمله بردند و جز ويرانه اي چيزي از آن برجاي نگذاشتند.
رود الوند از همان ابتدا به صورت رودخانه بزرگي در حدود 12 كيلومتر در اين دره زيبا جريان دارد، همانطور كه به راه خود ادامه مي دهد، نهرهاي متعدد بدان مي پيوندند.
پهناي دره ريجاب حدود 500 متر و دو طرف آن سراشيبي ژرفي تشكيل شده و از ابتدا تا انتها از درخت و باغها ميوه پوشانده شده و در اعماق آن رود ريجاب (ريگ آب ) جوشان و خروشان از ميان سنگها و صخرها در جريان است.
اين رودخانه پس از گذر از ريجاب وارد تنگ پيران در نزديكي قريه پيران و سپس به جلگه اي در پايين روستاي ' بان زرده ' وارد مي شود.
رودبارهاي كوچك منطقه ازقبيل آبهاي بان زرده، ياران، بشيوه، قلعه شاهين، ديره، گلان و بزكنه از طرفي و آب سراب گرم از طرف ديگر هر يك جداگانه در محل هاي مختلف به آن وارد مي شوند.
رود الوند پس از آن از ميانه شهر سرپل ذهاب گذشته و از غرب به سمت قصرشيرين جاري مي گردد و از كناره شرقي رشته كوههاي ' بازي دراز' گذشته و به مركز شهر قصرشيرين مي رسد.
الوند سپس به دهستان نصرآباد در نزديكي قصرشيرين وارد شده و با رودهاي چم امام حسن و با رودخانه تنگاب مخلوط گشته و با عبور از روستاي قره صدف بطرف شهرستان خانقين در كشور عراق آبريز مي شود.
الوند پس از عبور از شهرهاي قصرشيرين و خانقين در قسمت جنوبي ناحيه دكه و قله از طرف چپ وارد رودخانه سيروان مي شود و پس از آن به رود دجله در عراق مي پيوندد.
به گفته مقامات محلي، اين رودخانه ضمن اينكه آب و هواي مناطق را مديترانه اي ساخته، دشت شهرستانهاي قصرشيرين و خانقين عراق را نيز مستعد زراعت و كشاورزي كرده است.
سرچشمه ديگري كه به الوند مي پيوندد از آبخيزها و چشمه سارهاي دره شمالي كوه قلاجه در 24 كيلومتري جنوب غربي هارون آباد نشات مي گيرد و به نام رودخانه كفرآور از دهستان كفرآور به سوي شمال غربي روان مي شود و روستاهايي كه به همين نام است را سيراب مي كند.
در فاصله يك كيلومتري شمال غربي روستاي هارير با ريزآبه نسبتا بزرگي كه از مناطق جياكويي و سگان عبور كرده مخلوط مي شود و پس از گذشتن از يك دره تنگ و پر پيچ و خم به دهستان ديره وارد مي شود و به نام رود ديره از دره ميان كوههاي دانه خشك و بازي دراز عبور مي كند و به دهستان جگرلو از توابع شهرستان قصرشيرين وارد مي شود.
طول رودخانه الوند از اين سرچشمه تا آبريزگاه دجله 280 كيلومتر و ارتفاع آن ازسرچشمه به يك هزار و 500 متر مي رسد.
اين رودخانه در مسير خود در شهرستان قصرشيرين ضمن سيرآب كردن زمين هاي زراعي و كشاورزي بخصوص درختان نخل و نيزارهاي اطراف، با گذر از مركز شهر جلوه خاصي به آن داده و به نوعي محلي براي تفريح و تفرج دوستداران طبيعت و ماهيگيران شده است.
